Waarom de motie van wantrouwen?

Donderdag 28 juni heeft de gemeenteraad van Zwartewaterland het vertrouwen in de Christen Unie als collegepartij en daarmee ook het vertrouwen in wethouder Wolbert Meijer, opgezegd. Alle partijen, met uitzondering van de Christen Unie, schaarden zich achter de motie, zoals die door de Partij van de Arbeid was ingediend.

Hoewel het onderwerp, naar aanleiding waarvan de motie werd ingediend, handelde om steun aan ‘Keet de Kolk’, was voor de aandachtige toeschouwer duidelijk dat het daar al lang niet meer om handelde. Deze raadsperiode raakten de verhoudingen tussen collegepartijen, met aan de ene zijde CDA en PvdA en aan de andere kant de Christen Unie, steeds meer vertroebeld. Daarbij is van de zijde van de PvdA, om een scheuring binnen de coalitie te voorkomen, meermalen, onlangs nog toen bij het dossier rond de uitbreiding van de industriehaven van Genemuiden, een motie van afkeuring door de oppositie werd ingediend, het eigen standpunt opgeofferd, waardoor het door Wolbert Meijer verdedigde voorstel een krappe meerderheid behaalde. In feite is dat niets bijzonders; collegiale verhoudingen brengen met zich mee dat er wel eens compromissen gesloten moeten worden en zelfs dat wel eens, op een zakelijk verschil van inzicht, de eigen mening wordt ingeslikt. Zoals gezegd is de PvdA daar deze raadsperiode bepaald niet kinderachtig mee geweest. Lucas Boshove heeft zich binnen college en raad meermalen sterk gemaakt voor zijn collega van de Christen Unie.

De verhoudingen tussen de collegepartijen werden stroef; er kwam zand in de motor. Dat is niet zo gek na dertien jaar in dezelfde samenstelling het college van Zwartewaterland te hebben gevormd. Elke coalitie heeft zijn houdbaarheidsdatum, dus ook die tussen CDA, CU en PvdA. Juist op het moment dat die coalitie haarscheurtjes en later scheuren begint te vertonen, komt het aan op collegialiteit en onderling vertrouwen. Daaraan schortte het allengs meer; irritatie tussen partijen groeide en er was sprake van bijna openlijk wantrouwen.

Dat manifesteerde zich uiteindelijk ook rond het dossier ‘Keet de Kolk’. Een brede meerderheid in de raad heeft zich, zelfs zonder dat daar door het college om was gevraagd, al meer dan een jaar geleden uitgesproken over een financiële bijdrage aan Keet de Kolk. Op het moment dat een dergelijk raadsbesluit daar ligt, is het de taak van het gehele college dat loyaal uit te voeren. Tot het moment dat het besluit wordt genomen is er ruimte voor een afwijkend standpunt; daarna niet meer. En zeker niet wanneer je in het college niet ( en dat heeft Wolbert Meijer nimmer) een minderheidsstandpunt hebt ingenomen. Na die raadsopdracht, waaraan slechts de fractie van de Christen Unie haar steun had onthouden, is wethouder Lucas Boshove, in nauw overleg met Keet de Kolk, uitvoering gaan geven aan het raadsbesluit. Dat heeft geleid tot het raadsvoorstel waarom nu veel commotie is ontstaan. Een raadsvoorstel waarop een wijzigingsvoorstel is ingediend. Wethouder Boshove heeft aangegeven dat voor hem op dit punt de betrouwbaarheid van de politiek in het geding is. Keet de Kolk heeft, op grond van een door de raad toegezegd subsidiebedrag, al voor een aanzienlijk bedrag ( ongeveer € 20.000,=) kosten gemaakt. Dat maakt dat de politiek onbetrouwbaar zou handelen indien op dit moment elke vorm van steun aan Keet de Kolk zou worden opgezegd. Als dat toch zou gebeuren, wenste hij niet langer daarvoor verantwoordelijk te zijn en zou hij aftreden.

Vervolgens is door de PvdA voortdurend gezocht naar wegen om het terugtreden van Lucas Boshove te voorkomen. Dat heeft geleid tot een aanpassing van het oorspronkelijke raadsvoorstel, in de hoop daarmee wel een meerderheid in de raad achter dat voorstel te krijgen. Het heeft ook geleid tot een indringend beroep op de Christen Unie om, omwille van het voortbestaan van de coalitie, in te stemmen met dit compromis. Uiteindelijk heeft de Christen Unie op dinsdag 26 juni, aan burgemeester Bilder te kennen gegeven in te stemmen met het compromis. Daarmee leek de coalitie gered, de positie van wethouder Boshove veilig gesteld en de weg geplaveid voor het uitdienen van deze raadsperiode door deze coalitie. Op donderdag 28 juni, enkele uren voor aanvang van de raadsvergadering waarop de beslissing zou moeten worden genomen, werd aan burgemeester Bilder per sms meegedeeld dat de Christen Unie alsnog haar steun aan het compromis onthield. De coalitiegenoten werden van dit besluit niet in kennis gesteld. Later, tijdens de raadsvergadering, zou woordvoerder Tamme Spoelstra van de Christen Unie als reden voor het niet steunen van het compromis aandragen dat er geen vertrouwen was in de wijze waarop het compromis door het college zou worden uitgevoerd.

Daarmee ontviel aan de fractie van de PvdA en, naar later bleek ook van het CDA, elk vertrouwen in een verdere samenwerking met de Christen Unie. De verhoudingen waren al gespannen maar het loslaten van een uiterst moeizaam bereikt compromis vormde de druppel die de emmer liet overlopen.

Dat de uitkomst van dit alles, te weten de breuk van de coalitie en het opzeggen van het vertrouwen in wethouder Meijer voor de Christen Unie een bittere pil vormt, is te begrijpen. Het gaat echter niet aan om de verantwoordelijkheid daarvoor bij de PvdA te leggen. Indien er geen compromis zou zijn geweest, zou dat er mogelijk toe hebben geleid dat wethouder Boshove zou zijn opgestapt. In dat geval lag het in de rede dat de PvdA haar conclusies zou hebben getrokken uit die situatie en uit het college zou zijn getreden. Maar er was wel een compromis tot stand gekomen. Het op het finale moment niet steunen van dat compromis heeft er toe geleid dat de gehele raad het vertrouwen in de Christen Unie en haar wethouder kwijt is. Dat is aan de opstelling van de Christen Unie zelf te wijten. En daarbij handelde het niet om een principiële zaak. De Christen Unie, in de vorm van een van haar voorgangers de RPF, heeft in de toenmalige gemeente Genemuiden aan de wieg gestaan van Keet de Kolk. Vervolgens heeft men meer dan twaalf jaar lang dit initiatief op het gebied van het jongerenwerk, loyaal gesteund. Niet in de laatste plaats Wolbert Meijer, die als verantwoordelijk wethouder lang de portefeuille Welzijn, waaronder jongerenwerk, onder zijn hoede heeft gehad. Dat maakt dat van een principieel verschil van inzicht geen sprake kan zijn; de Christen Unie heeft op een zakelijk verschil van inzicht, haar steun aan een reeds bereikt compromis onttrokken.

De Christen Unie wist dat dit niet zonder gevolgen voor het college kon blijven. Daarvoor zijn ze gewaarschuwd, vanuit het college van B&W, maar naar wij hebben begrepen, ook vanuit hun eigen fractie. Die waarschuwingen zijn in de wind geslagen; men heeft het niet willen opbrengen om een klemmend beroep dat meermalen is gedaan op collegialiteit, te honoreren. En dat maakte het voor de PvdA onmogelijk om met deze Christen Unie verder te werken in een college. Vertrouwen is de basis onder elke vorm van samenwerking en daarmee betekent het ontbreken van vertrouwen ook het einde van die samenwerking.

Nog zou er voor de Christen Unie weinig aan de hand zijn geweest als slechts de PvdA haar vertrouwen in de samenwerking zou hebben opgezegd. Erger is al dat ook het CDA dat standpunt deelt, waarmee de Christen unie geïsoleerd kwam te staan binnen het college. Het feit echter dat ook de voltallige oppositie heeft ingestemd met de motie waarbij het vertrouwen in de fractie van de Christen Unie werd opgezegd, maakt duidelijk dat deze partij zich, door haar wijze van politiek bedrijven, in Zwartewaterland in een isolement heeft gemanoeuvreerd. Eigenzinnig optreden en afstand nemen van andere politieke partijen binnen en buiten de coalitie hebben uiteindelijk geleid tot een niet te lijmen vertrouwensbreuk en daarmee het vertrek van Wolbert Meijer. Dat heeft maar heel weinig te maken met Keet de Kolk. Maar het heeft alles te maken met betrouwbaarheid, integriteit en collegialiteit. Op een gebrek aan die drie, binnen de politiek essentiële zaken, is de coalitie stuk gelopen.