Colònia Guëll

Tijdens een heerlijke vakantie in Barcelona heb ik een excursie gemaakt naar het kleine Catalaanse dorpje genaamd Colònia Guëll. Dit dorpje is vernoemd naar de schatrijke textielindustrieel Eusebi Guëll, (1846 – 1918) die erg onder de indruk was van de jonge, nog onbekende architect Antoni Gaudi. Het dorpje Colònia Guëll bestond uit een grote textielfabriek met daaromheen de woonhuizen voor alle arbeiders van zijn textielfabriek. Alles, maar dan ook echt alles in dat dorp was eigendom van Eusebi Guëll, die zich heel goed realiseerde dat het welbevinden van zijn arbeiders ook goed was voor zijn fabriek en uiteindelijk dus ook voor zijn eigen portemonnee.

Het dorpje had mooie, moderne arbeidershuisjes en veilig drinkwater, twee luxe zaken die veel arbeidersfamilies wereldwijd in die tijd nog moesten missen. Maar Eusebi Guëll ging veel verder in zijn zorg voor zijn arbeiders, Colònia Guëll kreeg ook een dokter, een jongensschool en een meisjesschool, een café, een dorpshuis, een bibliotheek, een pastoor en een kerk. De maakbare samenleving in een notendop. Antoni Gaudi mocht in Colònia Guëll van de grote baas Eusebi Guëll zijn eerste kerkje bouwen en experimenteerde daar naar hartenlust met zijn baanbrekende organische architectuur.

Vooral hoon en een beetje lof waren zijn deel, maar Gaudi hield vast aan zijn natuurlijke vromen, harmonie en innovaties in betonbouw. Later heeft Gaudi zijn opgedane kennis van het kerkje in Colònia Guëll gebruikt bij zijn bouwen aan de Sagrada Familia in Barcelona. Nu was het dorpje Colònia Guëll echt niet het paradijs op aarde voor de arbeiders. Men moest 6 dagen per week werken (10 tot 12 uur per dag was heel normaal) en verplicht op de vrije zondag naar de kerk. Er was verplichte winkelnering, met 14 jaar stopte de schoolgang en begon de jeugd met het werken in de fabriek. Ook was het bij Signor Guëll & zonen: kromme ruggen en lage lonen. Ook daar zal Signor Guëll wel tegen meneer pastoor gezegd hebben: “Als jij ze nu dom houdt, dan houd ik ze wel arm.” Vakbondsleden waren per definitie verdacht en kritische vragen kwamen je als werknemer duur te staan.

De andere tijden waarin we nu leven zijn vooral een product van mensen met kritische vragen, dwarsliggers, idealisten en doorzetters. Bij Gaudi mondde dat uit in prachtige gebouwen en in Nederland hebben we het Poldermodel. Voorwaarts en niet vergeten hoe het ooit was.

Dit heb ik bij mijzelve overdacht,

Luierend, op een mooie morgen,

Domweg gelukkig, aan de Rambla.

Jan Haverkate